Compost maken: zo doe je dat

Mariëtte Laan

27 januari 2025

composteren

Compost is niet alleen praktisch: je kunt je groenteafval direct kwijt en het is heel gezond voor de tuin. Hier lees je wat compost precies is, en hoe je het zelf kunt maken. Heb je een kleine tuin of alleen een balkon? Geen probleem! In dit artikel lees je alles over composteren.

Wat is compost?

Eigengemaakte compost is waardevol voor elke tuin. Compost is voedzaam organisch materiaal met daarin allerlei diertjes en andere levende organismen. Dit noemen we ‘bodemleven’. ‘Composteerdertjes’ zoals pissebedden en wormen zijn de hoofdrolspelers. Ze komen vanzelf. Ze eten het groene afval op en verteren het, waarmee ze dood plantmateriaal omzetten in voedzame humus. Je zult zien dat als je je tuin voedt met compost, je na een tijdje regenwormen tegenkomt als je met je hand door de aarde woelt. Dat is een goed teken. Ze woelen je tuin om en ze zorgen voor de afbraak van organisch materiaal waardoor er voedingsstoffen vrijkomen, wat weer zorgt voor een vruchtbare bodem.

Regenwormen zijn ook goed voor de natte tuin, lees ook: 5 tips voor de natte tuin

Compost: wat wel en wat niet?

Als je net begint met composteren, is het soms even uitvogelen wat wel  op de compost hoop kan, en wat niet. Deze richtlijnen helpen. Gooi in je compostton of wormenbak alleen ongekookt groenafval: groente-, fruit- en tuinafval, schillen, notendoppen, eierschalen, gebruikte theeblaadjes en koffieprut. Onkruid alleen als het nog niet heeft gebloeid, vanwege de zaden. Resten van vis, vlees, gekookt eten, citrusschillen, sausen en vet gooi je níet bij de compost maar in de vuilnisbak. Als je graag biologische compost wilt maken, gooi dan snijbloemen in de vuilnisbak. Aan snijbloemen zitten vaak pesticiden en die wil je niet in je composthoop.

Zelf compost maken

Compostbak: overzichtelijk in vakken

Houd de compost georganiseerd. Met behulp van oude pallets maak je vakken. Als je tuin daarvoor groot genoeg is, maak je er drie op een rij. Is het eerste vak vol, dan gebruik je het volgende vak. Deel 1 kan dan rustig ‘doorrijpen’. Is deel 2 vol, dan begin je aan deel 3. Je kunt ook overscheppen, met een greep of schep.

Lees ook: De gemakkelijke tuin: een tuin voor levensgenieters

Compost

Onzichtbare compostberg

Wil je een onopvallende compostberg, bouw dan een takkenril zoals je ook een heg maakt: sla losse paaltjes van kastanjehout op 50-100 cm afstand van elkaar en stapel er snoeihout van iets langere lengtes tussen. Je krijgt zo een natuurlijk ogende composthoop die tegelijkertijd een toevluchtsoord vormt voor vogels en andere kleine tuinbewoners.

Compostbak in een kleinere tuin

In een kleinere tuin heb je minder snoeiafval en dus een kleiner compostsysteem nodig. Een draadmand is daarvoor handig, en als die vol is een tweede. Een kant-en-klaar compostvat met een deksel en luikje om te ‘oogsten’ kan ook uitkomst bieden. Of maak een compostvat van een emmer-met-deksel. Zorg voor gaatjes in de bodem zodat het bodemleven erin kan kruipen. Heb je het idee dat het materiaal onderin ‘rijp’ is, dan keer je de ton om of op zijn kant. Haal het rijpe materiaal eruit, zet de ton weer rechtop en vul met materiaal dat nog verder moet composteren.

Leuke tuin DIY: DIY tuin: dit kun je maken van oud tuingereedschap

Wormentoren op het balkon

Voor het composteren van groen keukenafval op een balkon is een wormentoren ideaal. Het is een gesloten systeem met een deksel met luchtgaatjes. Er leven alleen tijgerwormen (Eisenia fetida) in. Die koop je via internet. Ze graven niet diep – in tegenstelling tot regenwormen – en leven in kluwens bijeen. Door een kraantje loopt de vloeistof (wormenpis, tsja) uit de toren en dat is powerfood voor planten.

Wanneer is compost goed?

Compost die mooi donker is en waarvan je het oorspronkelijk materiaal niet meer herkent, is ‘rijp’. Je kunt de mest meteen gebruiken, of eerst door een grondzeef halen. De deeltjes die te groot zijn, kieper je terug in de compostbak zodat ze verder kunnen ‘verteren’. Verspreid de rijpe compost met een hark of met de hand over de grond. Gebruik de mest ook voor het vullen van potten en bakken, dat is veel beter dan potgrond.

Verder aan de slag met je tuin: Klimaatbestendige tuin: 5x kleurrijke planten die tegen droogte en stortbuien kunnen

Zelf compost maken

Nee, compost stinkt niet

Composteren is een proces waar zuurstof bij nodig is. Is daar gebrek aan, dan kan compost gaan stinken. De oplossing is eenvoudig: steek met een stok een paar gaten in de compost zodat er lucht bij kan komen. Of bouw de composthoop opnieuw op, met hier en daar een handje stro (te koop bij dierenwinkels) ertussen. Binnen een dag is de geur verdwenen.

TEKST EN ILLUSTRATIES MADELON OOSTWOUD | FOTOGRAFIE ISTOCK , PEXELS

Lees ook:
Permacultuur: het nut van onkruid
Permacultuur – tips voor in de tuin: er kan altijd meer bij
Permacultuur: zon, licht en schaduw maken in de tuin