In de winters het noorderlicht, ‘s zomers de midzomernachtzon. Op de Vesterålen – het noordelijke stiefbroertje van de Lofoten – zijn zomer en winter letterlijk een dag en een nacht verschil. Maar wildlife is er altijd. Walvissen, elanden, zeearenden. Om mee te beginnen. 
Natuurgids Svein heeft beloofd ons mee te nemen naar de walvissen die hier voor de kust van de Vesterålen in groten getale voorkomen. Halverwege de hobbelige weg naar Andenes, helemaal op de noordpunt, raken we bedwelmd door een penetrante visgeur. Lokale vissers hebben een kathedraal uit hout opgetrokken, waaraan duizenden kabeljauwen te drogen hangen. Stokvis. Ooit armenvoer, nu een delicatesse. 
Het is bepaald geen toeval dat we juist hier zoveel droogrekken vol vis tegenkomen. Het klimaat is uitermate geschikt om de vis ‘uit te hangen’. Er staat genoeg wind, de lucht is schoon en de temperatuur aan het begin van het jaar is zo laag, dat de vis geen kans krijgt om te bederven. Bovendien is het water rond de Lofoten de belangrijkste paaiplaats van de kabeljauw, waardoor er hier altijd ruime hoeveelheden van deze vis voorhanden zijn. Onze dappere fotograaf koopt verderop een zakje met 30 gram tørfisk. De gevolgen zijn op Schiphol, een paar dagen later, nog te ruiken.
Vesterålen is minder bekend dan zijn grote broer Lofoten. En minder uitgestrekt, hoewel het toch nog een ruime 150 kilometer is van het noordelijkste punt naar het zuiden. Op een oppervlakte van 3100 vierkante meter wonen zo’n tweeëndertigduizend mensen, evenveel als in de gemeente Tietjerksteradeel. Afgezien van een incidenteel gehucht met een kerk wordt het landschap bepaald door diepzwarte rotspartijen met sneeuwresten, fjorden en uitgestrekte venen. Het is, als wij er zijn, begin juni en het voorjaar komt hier aanmerkelijk later op gang dan bij ons. Duizenden tinten lichtgroen, afgewisseld met het knallende geel van korstmossen, dennen en berken, bessen en andere struikgewassen. De vruchtbare veengrond is verzadigd van het smeltwater. Daartussen steekt hier en daar een dappere bloem zijn kop boven het gras uit.
In de haven van Andenes hijsen we ons in warme, waterdichte pakken. Buiten is het een graad of zes, maar onze gids verzekert ons dat we voor hetzelfde geld vandaag in T-shirt hadden kunnen lopen. Door de warme golfstroom, die hier langs de kust scheert, valt het op deze hoogte (69 graden noorderbreedte) met de kou zelfs ’s winters nogal mee. Eenmaal buiten de bescherming van de haven komen de golven flink opzetten en trekt de lucht verder dicht.
De boot is een ‘rib boat’ – snel, klein en wendbaar. Svein doet zijn best om de hoogste golven te omzeilen, maar als er twee golven na elkaar aan komen rollen, komt de boot regelmatig los van het water. Spectaculair, maar niet zo indrukwekkend als de spuitwolk die we, koud tien minuten na vertrek boven het water uit zien komen. “Potvis op elf uur”, roept iemand. Svein houdt eerbiedig afstand om te zorgen dat het enorme beest niet meteen weer onder het wateroppervlak verdwijnt.
En zo zien we hoe de potvis, snuivend en sierlijk bewegend met zijn enorme staart, zuurstof inneemt voor zijn volgende duik. Potvissen hebben het vermogen genoeg zuurstof op te slaan om twee uur onder water te blijven. Ze duiken tot drie kilometer diep om hun prooi (vooral inktvissen) te vangen. Als onze potvis genoeg zuurstof heeft, glijdt hij in een soepele beweging onder water. Een mooi moment: eerste een laatste wolk nevel, dan de rugvin die verdwijnt en uiteindelijk de staart, ter grootte van een flinke volwassen man, die een moment stil lijkt te staan boven het wateroppervlak, voor hij onder water verdwijnt. We hebben geluk: in twee uur op het water zien we dit theaterstuk zes keer.
De Nederlander Marten Bril, natuurfotograaf en enthousiast pleitbezorger van dit deel van Noorwegen, woont al tien jaar in Vesterålen. Hij heeft voor ons geregeld dat we in een brygge mogen slapen. Daarvoor moeten we ons wel een dag onderdompelen in de woeste natuur van Lofoten. Fjorden, watervallen, zeevogels, vergezichten, regenbogen, rotsen en roedels rendieren. Allemaal even adembenemend, maar we vergissen ons in de afstand, de weersomstandigheden en de doorgaande weg die optimistisch ‘E10’ heet.
Na een maaltijd laat op de avond (vis, uiteraard) staat de hoteleigenares in Mortsund erop dat we een slok levertraan met haar drinken. Ter plekke gebrouwen en gegarandeerd smaakloos, een specialiteit waar Mortsund patent op heeft. Het smaakt maar heel vaag naar vis, maar het voelt alsof je een rauw ei naar binnenklokt. Gelukkig is er aquavit om het weg te spoelen. Vanaf het balkon van de brygge zien we hoe een laat visserschip zich tussen de rotsen over de golven richting haven worstelt. In de verte passeert een oceaanstomer van de beroemde Hurtigruten en de meeuwen, die elk besef van tijd kwijt zijn schreeuwen de hele nacht door.
Tekst Erik Nieuwenhuis | Fotografie Andries de la Lande Cremer |
