Heel vroeg in de ochtend rijden we door het mooie Noord-Hollandse landschap, op weg naar boerenkoolkweker Peter Vroegop in Broek op Langedijk. Zijn werkschuur is aan het water, zijn vloot ligt klaar om uit te varen naar de eilanden waarop hij biologische boerenkool verbouwd. In de schuur staan stapels houten kratten, plus een oude weegschaal en een eenvoudige snijmachine. Alsof de tijd heeft stilgestaan. 
“Mijn familie zit al zeven of acht generaties in de tuinderij, sinds de opkomst ervan rond 1700.” In die tijd waren de West-Friese tuinders voor hun afzet afhankelijk van vervoerders: schippers die de kool en aardappelen per boot naar Amsterdam en verder brachten. Wat de afzetkanalen betreft zijn de tijden veranderd, zo niet het gebruik van boten. 
“Ik heb twee stalen akkerschuiten, ook koolvletten genoemd.” De grootste is een acht meter lange ‘rondkont’: een vlet met een ronde achterkant die plaats biedt voor een tweewielige tractor. Nummer twee is een zes meter lange ‘kloetschuit’, een puntige vlet die voornamelijk bomend, ‘kloetend’, werd voortbewogen. Ieder jaar in de herfst gaat een van de boten op de helling. “Bij de scheepswerf in het dorp zet ik ze in de teer, dat voorkomt roestvorming.” 
Overigens is Vroegop de eerste in zijn familie die boerenkool kweekt. Zijn vader kweekte traditiegetrouw vaste kolen zoals witte en rode kool, bloemkool en wat boswortelen. Boerenkool werd in Nederland pas populair eind jaren ’60. “Mijn vader was geen groentesnijder. Ik leerde dat bij een snijderij waar ik veertig jaar geleden werkte. Toen de eigenaar ermee stopte, nam ik zijn snijmachine over.” Boerenkooleilanden De eilanden waarop Vroegop zijn boerenkool verbouwt, maken deel uit van natuurgebied Oosterdel. Een uniek gebied, zo’n 80 hectare groot, dat uit circa 200 eilanden bestaat. Het is het laatst overgebleven deel van het ‘Rijk der Duizend Eilanden’, dat voor de ruilverkaveling ruim 15.000 eilanden telde. “Natuurgebied is eigenlijk geen goede benaming. Het heeft wel natuurwaarde, maar het is natuurcultuurgebied. De tuinbouw voert de boventoon. Op de akkers of tuinbouwpercelen – zoals wij de eilanden noemen – wordt nog geteeld op de traditionele manier.” 
Vroegop heeft twintig eilanden, in totaal zo’n drie hectare grond. De akkers variëren in grootte van 2000 tot 5000 m2. Niet op allemaal groeit boerenkool. Een deel ligt braak en op weer andere kweekt hij een vroege aardappelsoort, Langedijker muizen. “Voordat ik in 2012 overstapte op biologische boerenkoolteelt, gingen de plantjes de grond in zodra de aardappels half juli waren geoogst.” Het plantmoment is nog wel hetzelfde, maar niet meer aansluitend op de aardappels. “Omschakelen van regulier naar biologisch vergt tijd. Drie jaar na de laatste aardappeloogst kan ik op hetzelfde perceel biologische telen. Ter verbetering van de kwaliteit van de grond zaai ik in die tussenliggende jaren wel een groenbemester, Facelia, en ligt het land braak.” Winterwondergroen Zijn boerenkoolplanten worden speciaal voor Vroegop gekweekt door een biologische kweker. Het is een hybride soort, die afstamt van de oude soort Westlands winterwondergroen. Dit jaar plantte hij 10.000 plantjes, verdeeld over zeven eilanden. Oogsten kan van begin oktober, tot eind februari; boerenkool is een van de laatste groenten die ‘s winters van het land wordt gehaald. 
Het is geen fabel dat boerenkool het lekkerst is als de vorst er overheen is gegaan. Door de kou wordt zetmeel in het blad omgezet in suiker, waardoor het iets zoeter wordt. Ook wordt de bladstructuur zachter, omdat de kristallen erin kapot vriezen. “Natuurlijk kun je dat de gesneden boerenkool enkele nachten in de vriezer te stoppen, maar het effect daarvan is minder dan van de natuurlijke manier.” Voor zijn overstap op biologische teelt produceerde Vroegop per winter gemiddeld 15.000 kilo boerenkool, goed voor 40.000-50.000 zakjes. Daarbij had hij hulp van seizoenskrachten. Nu doet hij het meeste alleen, soms met hulp van zijn broer.De afgelopen twee jaar oogstte hij zo ruim 3500 kilo, circa 12.000 zakjes. 
“Bij biologische teelt is de opbrengst gemiddeld minder. De risico’s zijn ook groter, want ik kan niet alle ziektes verhelpen. Bottelnek is de onkruidbestrijding: al die slootkanten maken het wieden extra bewerkelijk. Ik koos voor biologisch omdat ik milieubewust(er) wilde ondernemen. De keten zo kort mogelijk maken: dagelijks vers van het land naar de klant. Ik ben maar een kleine speler, met mijn biologische streekproduct. Mogelijk gaat een Noord-Hollandse supermarktketen mijn Oosterdelboerenkool verkopen. Als dat lukt, dan ga ik meer boerenkool aanplanten.” Puur natuur “Mijn Oosterdelboerenkool is de beste gesneden boerenkool die er is,” vertelt Vroegop trots. “Het begint met de plant. Daarnaast speelt de grondsoort een rol: lichte zavelgrond is perfect voor boerenkool. Het smaakt wat minder gronderig dan boerenkool van kleigrond. En het zit in de manier van snijden.” 
Vroegop oogst dagelijks een vrachtje, zo ook vandaag met ons. Hij snijdt de boerenkool met de hand, stronk voor stronk, met een speciaal koolmes. Voordat hij begint, zet hij zijn mes aan met een strekel, een wetsteen op een stuk hout. “Mijn mes zet ik precies daar tegen de struik aan, waar ik hem wil afsnijden. Soms zit er bijvoorbeeld een bruin blad aan en dat wil ik niet hebben. Ik snij sowieso alleen de koppen.” Het water spat van de stronken die hij afsnijdt. 
Niet alle kool wordt meer handmatig geoogst, of in kleine kratten afgevoerd van het land. Bij grote tuiniersbedrijven, waar seizoensarbeiders de oogst per kuubkist van het land halen, wordt de hele struik afgesneden en gesneden met stronk en al. Daarna gaat het in een ‘centrifuge’, die de stukjes stronk eruit blaast. “Mijn ambachtelijk gekweekte en geoogste boerenkool is kwalitatief beter, puur natuur van het land.” 
In zijn schuur ritst Vroegop de boerenkool: hij haalt de bladeren van de steel en vervolgens het blad van de stengels. Dat gaat het door de snijmachine – een eenvoudig apparaat met zes messen erop en een kuip eronder. Daarna pakt hij het in, in zakjes van 300 gram. “Als ik het ’s morgens vroeg oogst, kan ik het nog dezelfde dag naar de winkel brengen.” 
Zelf eet Vroegop ’s winters elke week wel een keer boerenkool. Traditioneel, met goede worst erbij. Of zoals hij het voor ons bereid: handgesneden, met gekookte aardappels, mosterd en gerookte makreel. Pure winterkost, met een flinke dosis vitamine C. Vind hier het favoriete recept van Vroegop: Boerenkoolstamppot met makreel. Tekst Renate Wilms | Recept Dosia Brewer | Fotografie Andries de la Lande Cremer | Styling Paula Schouten
